Tempels en killingfields

Het is tijd om m'n hangmat en Laos te verlaten. 's ochtends vroeg sta ik, met rugzak en bootcampturk, op het strandje te wachten op de boot. Met mij nog vele andere reizigers. We worden verdeeld over drie boomstammen en (hoe kan t ook anders) die van mij is lek. In het begin lijkt t wel mee te vallen, maar terwijl we liggen te wachten op weet-ik-veel-wat, staat het water tot onze enkels. Ik start met hozen, maar het is onbegonnen werk. De kapitein lijkt het echter niet te boeien of vindt dat ik overdrijf en uiteindelijk vertrekken we dus met een boot vol water naar de overkant. Het water stroomt aan alle kanten naar binnen en net als ik me serieus zorgen begin te maken, stopt er een boot naast ons en moet de helft van ons overstappen. Ik kies voor de veilige optie, en verlaat het zinkende schip, hopend dat mijn backpack droog aankomt (alhoewel die na de val van het dak van de bus wel een wasbeurt zou kunnen gebruiken).
M'n backpack, bootcampturk en ik bereiken droog de overkant, waar we terechtkomen in de ongeorganiseerde chaos die Laos heet. Bergen toeristen, met bergen tassen, wachten op enig teken van de beloofde bus. Een mannetje verdwijnt met alle buskaartjes in een kantoortje, gevolgd door een ander mannetje met alle paspoorten en een stapel geld, voor aanvraag van onze visums. Met een uur vertraging vertrekken we dan eindelijk naar Cambodja. Met de kajak ging het een stuk gemakkelijker. Na nog geen 20 minuten, bereiken we de grens. We kunnen gewoon in de bus blijven zitten, de man met plasticzak en onze paspoorten, handelt alles af. Laos uit, stempeltje, Cambodja in, nieuw stempeltje en een visum. We mogen pas verder als de hele bus de gezondheidscheck doorstaat. Een man in uniform komt de bus binnen en zet een op een pistool lijkend ding tegen m'n nek. Gelukkig word ik gezond verklaard en krijg de verklaring, met stempel keurig op papier. Dan begint de lange reis door dit nieuwe land. In principe doorkruis ik vandaag zo ongeveer de helft, van het noorden richting de hoofdstad Phnom Phen in het midden en vervolgens naar Siemriep in het westen. Het land is vlak, de natuurlijke begroeiing is op veel plaatsen vervangen door rubberboom plantages. Net als in Laos staan de huizen hoog op palen. De daken zijn fijn gedecoreerd en geven het bouwjaar aan. Nog voor de zon ondergaat moeten we de luxe vipbus verlaten en overstappen op een smerig lokaal ding vol muggen. Al snel is het donker en dood ik de tijd met muziek. Om 22.30 uur komen we eindelijk aan in Siemriep, waar de tuktukmafia profiteert van de uitgeputte reizigers, die te moe zijn om nog te onderhandelen over de prijs. In het eerste guesthouse stort ik neer op m'n bed.

M'n bootcampturk en ik huren een fiets. Hij natuurlijk een mountainbike, ik demonstratief een normale met mandje voorop. Jammer dat ie niet roze is. Siemriep is de uitvalbasis voor een bezoek aan t eeuwenoude Ankor Wat. Al jaren staat deze bestemming op m'n verlanglijstje, dus ik kan mijn geluk niet op als ik in de verte de toegangspoort van Ankor zie verschijnen. Ondanks de vele bezoekers, is het een imponerend complex, met gangen, trappetjes, bijgebouwen, en fantastisch gedecoreerde muren. Ieder raamkozijn, iedere pilaar, iedere muur is voorzien van zeer gedetailleerde afbeeldingen, uitgehakt in de massieve stenen. Het complex is zo enorm groot, dat de vele toeristen makkelijk verdwijnen en ik me op sommige plekken even alleen waan.

Na Ankor Wat terug op de fiets en in de pieke zon op naar de volgende. Er zijn zoveel tempelcomlexen dat je makkelijk een week kunt vullen. Allemaal zijn ze even indrukwekkend en verschillend qua ontwerp. Toegangspoorten met gezichten, tientallen sprookjesachtige bewakers die de brug sieren, grote stenen leeuwen, olifanten en boeddha's, het lijkt alsof ik in een filmsetting terecht ben gekomen.

Drie dagen lang waan ik me in een sprookjeswereld, en verwonder me over de hoeveelheid prachtige bouwwerken die zo ongeveer gelijk met de Notre Dame zijn gebouwd. De natuur heeft in de loop van de tijd vele tempels overwoekerd. Dikke boomwortels groeien over muren en gebouwen heen. Meters hoge bomen groeien ver boven de tempels uit en drukken de stenen uit elkaar. Vele tempels zijn compleet ingestort en veranderd in een grote berg stenen. Het restauratie werk is in volle gang, maar de vraag is hoeveel jaren het nog in beslag zal nemen. Niet alleen het formaat van de stenen, maar ook de locatie, maakt het een enorm karwei om alles weer op oorspronkelijke plaats te krijgen. Als een omgekiepte doos puzzelstukjes, liggen de brokstukken klaar om geordend te worden, waarna het opbouwen kan beginnen.

M'n bootcampturk en ik, kunnen het met de dag minder met elkaar vinden. De afstand tussen zijn mountainbike en mijn stadsfiets wordt steeds groter, omdat ik steeds minder zin heb om hem bij te houden. Als hij rechts gaat, ga ik links, en blijkbaar is de irritatie wederzijds. Hij besluit op dag 3 van guesthouse te wisselen en dat is mooi, want Marco (m'n buurman) komt vandaag met de bus vanuit Bangkok!

's Avonds eet ik samen met Yuma, een gezellige, verlegen Japanner, die ik in Laos al heb ontmoet. Gewoon ergens op straat, plastic stoel, en een hotpot. Een soort fonduepan met een bolling in het midden waar je je vlees en vis opgooit en een gootje er omheen met soep waar je alle groenten in mikt. Eindelijk een keer zelf koken. Net als alles op is, ontvang ik een berichtje dat de buum in een tuktuk zit. Hij is eerder in t guesthouse dan ik en verrot van de busrit die zo'n 6 uur langer duurde dan was beloofd. Tijd voor een biertje!

Sociaal als ik ben, ga ik voor de vierde dag achtereen de tempels bekijken. Samen met de buum en Yuma stappen we in een tuktuk, die ons langs de highlights brengt. De afgelopen dagen lijkt het steeds warmer te worden. Door het geklim en geklauter loopt het zweet met straaltjes langs m'n lichaam. De zon brandt op m'n lijf. De tuktuk biedt schaduw en een heerlijk windje. De tijd die we in de tempels besteden wordt steeds korter. De tuktuk is een verademing. Bij tempel nummer zoveel en nog minder schaduw en meer zweet, zijn we onze tuktuk kwijt. Nergens meer te bekennen. We zoeken tussen de honderd andere tuktuks, maar die van ons zit er echt niet tussen. We besluiten na een half uur zoeken op het heetste moment van de dag, eerst maar eens in de schaduw te lunchen. Daarna verschijnt gelukkig uit t niets ons tuktukmeneertje.

Een minibusje staat de volgende ochtend klaar om ons naar de haven te brengen. De tassen op t dak, wij erin. Het busje zit al propvol, maar mevrouw minibus vertelt dat er nog wat mensen bij moeten. Tuurlijk, kan makkelijk. Zo zit ik dus achterstevoren, met m'n knieën in m'n nek en m'n hoofd geklemd onder de airco, bijna op schoot bij een cameraman, die een documentaire maakt over 'smiles'. Het zal een mooi verhaal worden. De verslaggever en de buum hebben het beter bekeken, die zitten voorin. De laatste vier mensen werken niet mee aan de poging tot het verbreken van het wereldrecord -hoeveelmensenkunnenerineenminibus-. Mevrouw minibus heeft er schijnbaar hoop op dat ze genoegen nemen met een plek op het dak, maar moet uiteindelijk toch een tuktuk regelen. Ze moppert, tovert twee mobieltjes uit haar zak, belt waarschijnlijk ook even met de boot die op ons moet wachten en we kunnen eindelijk op weg. De luxe speedboat naar Phnom Phen die ons beloofd is, is een aftands, roestig ding. We klimmen bovenop het dek om van het uitzicht te genieten. Huizen op het water, drijvende winkels en bootjes vol mensen. Zodra we het meer op gaan, is er, op een vissersbootje na, niets anders dan water. De zon brandt en ik ga van het dek af om verkoeling te zoeken in de airco. Op de een of andere manier blijf ik met m'n kleine teen achter een randje hangen, auw, maar besteed er verder geen aandacht aan, tot ik ga zitten en een compleet bloedspoor achter me zie lopen. Het hele dek, tot en met het gangpad binnen is gesierd met grote rode stippen. Ik met m'n BHV weet natuurlijk precies wat ik moet doen (?), maar van mijn eigen bloed word ik licht in m'n hoofd. Held. Ik stelp het bloeden met een rol wc papier, probeer zo min mogelijk naar het gapende gat te kijken en plak m'n teen met wat pleisters weer aan elkaar. Ik besluit de rest van de bootreis binnen te blijven. Na zo'n zes uurtjes varen zijn we in de hoofdstad van Cambodja, waar we gelijk een tuktuk nemen naar een guesthouse. Phnom Phen ligt wederom aan de Mekong en heeft een brede boulevard met restaurants en uitgaansgelegenheden. Zo belanden buum en ik, samen met nog twee gezellige gasten, na het avondeten in een straat vol dubieuze kroegen, in een of andere donkere discotheek, die we na een biertje snel verlaten, omdat er volgens de mannen teveel mannen binnen zijn. In de tweede hippe tent is het aanbod vooral van het vrouwelijke geslacht, in te korte rokjes, naarstig op zoek naar wat mannelijk schoon. Wonderlijk genoeg storten ze zich op de dansvloer allemaal op mij (ladyboys?). Rond middernacht houden we het voor gezien. M'n dancingmoves zijn met m'n aan elkaar geplakte kleine niet meer zo best.

Na de uitputtingsslag van gisterenavond, komen we pas rond lunchtijd tot leven. Een tuktuk brengt ons dwars door Phnom Phen naar de killingfields. Een audiotour leidt ons rond de plek waar duizenden onschuldige mensen op walgelijke manier om het leven zijn gebracht. Van 1975 tm 1978 heeft Pol Pot hier met ijzeren hand geregeerd. Een vierde van de totale bevolking is gestorven. Iedereen moest op het land werken, jong en oud. Vrouwen en mannen werden gescheiden, er was nauwelijks te eten. Ongehoorzaamheid werd direct bestraft. Ik loop langs de plek waar het transport vanuit de gevangenis aan kwam. Honderden mensen per week, die niet wisten dat dit hun laatste bestemming zou zijn. Geblinddoekt, vastgeketend, als beesten werden ze in donkere hutten opgesloten. Tot de avond viel. Communistische liederen die door de luidsprekers klonken, moesten het geschreeuw van mensen verbloemen. Om munitie te besparen, werden mensen doodgeknuppeld en in massagraven geworpen. De kuilen zijn overal nog goed zichtbaar, net als tanden en restanten kleding die overal liggen. Het monument in het midden herbergt alle schedels die in de massagraven gevonden zijn. Torenhoog liggen ze opgestapeld. Ik word naar van de verhalen van overlevenden en de nauwkeurige uitleg over de wreedheden die hier nog vrij recent hebben plaatsgevonden. Het maakt op mij een diepe indruk en terug in de tuktuk wordt er nauwelijks gesproken.

Tijdens het regime van Pol Pot, werden alle scholen en kloosters gesloten en omgetoverd tot gevangenissen. We bezoeken een oude universiteit, waar velen gevangen zaten voordat zij naar de killingfields werden gebracht. De foto's spreken boekdelen. Ik kan er nauwelijks naar kijken. Alles is vastgelegd: uitgemergelde, gemartelde mensen, vastgeketend aan een bed, wanhopig en wachtend op hun dood. Het beeld laat me de rest van de dag niet meer los.